Autism ေအာ္တဇင္ ကေလးေရာဂါ

 

ကြ်န္မရဲ ့၃ နွစ္အရြယ္ သမီးေလးကို Autism ရွိတယ္လို႔ ကေလး အထူးကု ဆရာဝန္က ေျပာပါတယ္။ ကေလးကို Autism school ထားသင့္ မထားသင့္ သိခ်င္ပါတယ္။ အိမ္မွာဘဲ မိဘမ်ားက ေလ့က်င့္ေပးလို႔ ရနိုင္ မရနိင္။

Autism ဆိုတာ Neural development အာရံုေၾကာ ခြ်တ္ယြင္းတဲ့ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ Social interaction and communication လူမႈအသုိင္းအဝိုင္းမွာ ဆက္ဆံေရး၊ ဆက္သြယ္ေရးေတြမွာ အားနည္းေနမယ္။ Restricted and repetitive behavior အမူအယာ၊ အျပဳအမူလဲ ပံုမွန္မဟုတ္ဘူး။ ၆ လေလာက္မွာ စေပၚေပမဲ့ ၃ ႏွစ္အရြယ္မွာ သိသာတတ္တယ္။ မိဘေတြကေန ၂ ႏွစ္အရြယ္ေလာက္ကစျပီး သတိထားမိေလ့ရွိတယ္။

ကေလးဟာ Information processing သူရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ဦးေႏွာက္ကေန ပံုေဖၚရာမွာ ေကာင္းေကာင္း မလုပ္ႏိုင္လို႔ ျဖစ္ရတယ္။ အဲလိုမ်ိဳး ျဖစ္တတ္တာ ၃ မ်ိဳးထဲက တခုျဖစ္တယ္။ ရႈတ္ေထြးလွတဲ့ Genetic basis မ်ိဳးဗီဇနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ျဖစ္လာတယ္။

မူမွန္တာေတြက တေျဖးေျဖးပိုသိသာလာတယ္။ ေစာေစာ ျပဳျပင္-ျပဳစုေပးတာ ေကာင္းတယ္။ သူ႔ဖါသာသူ တတ္လာေစေအာင္ ျပင္-သင္ေပးရမယ္။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရရင္ ေပ်ာက္ေအာင္ကုသနည္း မရွိေသးပါ။ သက္သာလာသူေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။ အဲလိုကေလးမ်ိဳးဟာ သူတေယာက္ထဲေတာ့ မရပ္တည္ႏိုင္ပါ။ တခ်ိဳ႕ေတာ့ အေတာ္ေနႏိုင္တာလဲ ရွိပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာ အစုေအဝးရွိတယ္။ Social interaction လူမႈဝန္းက်င္ဆက္ဆံေရး၊ Communication ဆက္သြယ္ေရး၊ Interests စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းတာ နဲ႔ Repetitive behavior တခုခုကို ထပ္ခါထပ္ခါ လုပ္ခ်င္တဲ့ အက်င့္ေတြ ျဖစ္မယ္။ ဒါေတြအျပင္ အစားစားပံုကလဲ သူမ်ားနဲ႔မတူ ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ ၁၂ လ အထိ ဘူးမမႈတ္ဘူး၊ ဘိုင့္ဘိုင္ မလုပ္တတ္ေသးဘူး၊ ၁၆ လ အထိ စကားတလံုး မေျပာတတ္ေသးဘူး၊ ၂၄ လအထိ စကား ၂ လံုးတြဲ မေျပာတတ္ေသးဘူး။

Diagnosis ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ကို အမူအယာကို ၾကည့္ျပီးသာ သိႏိုင္တယ္။ အထူးကု ဆရာဝန္ေတြကေန သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ လုပ္ထားတာရွိတယ္။ ဥပမာ ၆ ခ်က္ထဲက ၂ ခ်က္ရွိေနရင္ ဒီေရာဂါ ဟုတ္တယ္။

Management ဘယ္လိုျပဳစုေပးမလဲ
ဦးတည္ခ်က္ဟာ (၁) အားနည္းခ်က္ေတြကို နည္းေစေရး၊ (၂) မိသားစု စိတ္ေသာက နည္းေစေရး နဲ႔ (၃) သူ႔ဖါသာသူ ရပ္တည္ႏိုင္သေလာက္ ရပ္တည္ေစႏိုင္ေရးေတြ ျဖစ္တယ္။

ဘယ္ကုနည္းကမွ အေကာင္းဆံုးလို႔ေတာ့ မရွိေသးပါ။ မိသားစု နဲ႔ ေက်ာင္းေတြကေန ျပင္ေပးရတယ္။ စိတ္ျပဳျပင္မႈ လုပ္ေပးတာကလဲ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြကိုေတာ့ ပိုေကာင္းေစတယ္။ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ Special education programs အထူးပညာသင္ၾကားမႈ၊ Behavior therapy အမူအယာ ျပဳျပင္ေပးမႈေတြကို ကေလး ငယ္ငယ္ကတည္းက က်က်နနလုပ္ေပးတာ အေကာင္းဆံုးနည္းျဖစ္တယ္။ ၃ ႏွစ္အရြယ္က ေကာင္းပါတယ္။

Applied behavior analysis (ABA) အမူအယာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္း၊ Developmental models ဖြံ႔ျဖိဳးေရးပံုစံ၊ Structured teaching ပံုစံသြင္းျခင္း၊ Speech and language therapy စကားေျပာသင္ျခင္း၊ Social skills therapy လူမႈဆက္ဆံေရး၊ နဲ႔ Occupational therapy လုပ္ငန္းခြင္ သင္တန္းနည္းေတြ ရွိတယ္။ Educational interventions ပညာေရးနည္းကေန တိုးတက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ေတာ့ မတူဘူး။

Medications ေဆးဝါးေတြလဲ ေက်ာင္းမွာျဖစ္ျဖစ္၊ အိမ္မွာျဖစ္ျဖစ္ ေပးႏိုင္တယ္။ အေမရိကားမွာေတာ့ ကေလး ထက္ဝက္ေလာက္ကို Psychoactive drugs စိတ္ေဆးေတြနဲ႔ Anticonvulsants အတက္ သက္သာေဆးေတြကို ေပးတယ္။ အမ်ားဆံုး သံုးတာေတြကေတာ့ Antidepressants စိတ္မက်ေဆး၊ Stimulants စိတ္တက္ၾကြေဆးေတြနဲ႔ Antipsychotics စိတ္ေဆးမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ ေဆးကုသမႈမွာ ထိေရာက္တာ မတူၾကဘူး။ ဒီလို ကေလးေတြကို အထူးသင္ေပးတဲ့ ေက်ာင္းေတြမွာ ဆရာ-ဆရာမေတြမွာ အထူးကြ်မ္းက်င္မႈေတြ ရွိၾကရတယ္။

Homeopathy (ဟိုမီယိုပသီ) ေဆးကုသနည္းလဲ ရွိတယ္။ တျခားနည္းေတြလဲ ရွိေတာ့ရွိတယ္။ သုေတသန လုပ္ထားတာ နည္းေသးတယ္။ ကေလးကို ပိုဒုကၡေပးတာလဲ ရွိတတ္တယ္။

Prognosis အလားအလာ
လံုးဝ ေပ်ာက္တာေတာ့ မရွိပါ။ တခ်ိဳ႕ ေကာင္းလာတယ္။ ဘယ္ေလာက္ အဲလိုေကာင္းသလဲ မေသျခာဘူး။ ၃-၂၅% ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၅ ႏွစ္အရြယ္မွာ စကား ေျပာႏိုင္လာတာ မ်ားတယ္။ IQ 50 နဲ႔ ကြ်မ္းက်င္မႈတခုခုရွိတာ ေကာင္းတဲ့တိုးတက္မႈ ျဖစ္တယ္။

၁၉၈ဝ မတိုင္ ျဗိတိန္ သုေတသနတခုအရ (အိုင္က်ဴ) ၅ဝ ရွိသူကေလးေတြထဲက ၁၂% ဟာ ၾကီးလာတဲ့အခါ သူ႔ဖါသာသူ ရပ္တည္ႏိုင္လာတယ္။ ၁ဝ% ဟာ အလုပ္လုပ္ရာမွာ အကူအညီလိုတယ္။ ၁၉% ဟာ အိမ္မွာတင္ေနၾကရျပီး၊ သူမ်ား အကူအညီ ယူရတယ္။ ၄၆% ဟာ အထူးျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈ လုိၾကတယ္။ ၁၂% ဟာ ေဆးရံုတင္ကုသမႈ လိုတယ္။

၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္ ဆြီဒင္ သုေတသနတခုအရ IQ နည္းသူေတြအပါအဝင္ ျဖစ္ေနသူေပါင္း ၇၈ ေယာက္ကို စစ္ေဆးတဲ့အခါ ၄% သာ ဖါသာရပ္တည္ႏိုင္ၾကတယ္။

၂ဝဝ၈ ခုႏွစ္ ကေနဒါ ေလ့လာမႈတခုအရ လူလတ္ပိုင္း ၄၈ ေယာက္ကို ေလ့လာေတာ့ ၄% ကအေတာ္ေကာင္း၊ ၁၇% က ေကာင္း၊ ၃၂% က သင့္ နဲ႔ ၄၆% မွာ ညံ့တာ ေတြ႔ရတယ္။ သူတို႔ထဲက ၅၆% ဟာ အလုပ္တခ်ိဳ႕မွာ ဝင္လုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။

Autism ဆိုတာ Hyperactive နဲ႔ တူသလားဆရာ။

ကြ်န္ေတာ္သိသေလာက္ မတူပါ။ ADHD ထဲမွာ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြက Hyperactive ျဖစ္ၾကတယ္။

• Autism နဲ႔ Autism spectrum disorder (ASD) လို႔ ေယဘုယ်ေခၚၾကတယ္။ ရႈပ္ေထြးလွတဲ့ ဦးေႏွာက္ ဖြံ႔ျဖိဳးမႈေရာဂါတခုပါ။ အေျပာ့-အျပင္းလဲ မတူၾကပါ။ ကေလးေတြၾကားထဲမွာ တမူထူးေနတာ၊ စကားေျပာဆိုတာ၊ တခုခုကို ဆက္တိုက္လုပ္ေနတာ၊ စသျဖင့္ရွိမယ္။
• ASD ထဲမွာ ဥာဏ္ရည္မမွန္တာ၊ ၾကြက္သားလႈပ္ရွားမႈ (ပူးတြဲလုပ္ေဆာင္မႈ) ခက္ခဲတာ၊ အာရံုစူးစိုက္မႈတမ်ိဳး ျဖစ္ေနတာ၊ ရုပ္ပိုင္းက်န္းမာေရး (အိပ္ေရး၊ အစာေျခ) ေတြရွိေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြၾကေတာ့ အျမင္ပိုင္၊ ဂဏန္းသခၤ်ာ၊ ေတးဂီတ စတာေတြမွာ သူမ်ားထက္ေတာ္ေနႏိုင္တယ္။ အသက္ ၂-၃ ႏွစ္မွာ သိသာလာတတ္တယ္။
• ASD ကေလးေပါင္း ကမာၻမွာ ရွိေနတဲ့ကေလး သန္းမနည္းေလာက္ပါ။ အေမရိကားမွာတင္ ၂ သန္းရွိတယ္။
• ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲ ဆရာဝန္ေတြက အတိအက်မေျပာႏိုင္ၾကေသးပါ။

အယူအဆလြဲမ်ား
• ၁။ ADD/ADHD ကေလးတိုင္းက hyperactive သူမ်ားထက္တက္ၾကြေနတယ္ဆိုတာ မမွန္ပါ။ တခ်ိဳ႕က တက္ၾကြပါမယ္။
• ၂။ ADD/ADHD ကေလးတိုင္းက သတိမထားၾကဘူးဆိုတာ မမွန္ပါ။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြက သူတို႔ စိတ္ဝင္စားေနတာကို အာရံုစိုက္ေနတယ္။ ေက်နပ္ေနမယ္။
• ၃။ ADD/ADHD ကေလးေတြက သူတို႔လုပ္ျခင္ရင္ အမူအယာကို ပိုေကာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္မယ္ထင္တာလဲ မမွန္ပါ။ လုပ္ႏိုင္တာကိုသာ အဲလိုလုပ္ႏိုင္မယ္။
• ၄။ ADD/ADHDကေလးေတြ ေပ်ာက္ကင္းသြားမယ္လို႔လဲ ေမွ်ာ္မွန္းမထားႏိုင္ပါ။ ကေလးတသက္တာ အဲလိုေက်ာ္ျဖတ္ရမွာပါ။
• ၅။ ADD/ADHD ကေလးေတြကို ေဆးတိုက္ေပးတိုင္း သက္သာပါမယ္လဲ မဟုတ္ပါ။ တခ်ိဳ႕အတြက္သာ ေဆးလိုပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းေတြကေတာ့ Education ပညာသင္တာ၊ Behavior therapy အမူအယာကုသမႈေပးတာ၊ Support at home and school အိမ္မွာနဲ႔ ေက်ာင္းမွာ ကူညီေပးတာ၊ Exercise ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေစတာ နဲ႔ Nutrition အစာအာဟာရမွ်တ-မွန္ကန္ေစတာေတြျဖစ္ပါတယ္။

• ADD / ADHDကေလးေတြမွာ အဓိက (၃) မ်ိဳး ထူးေနပါမယ္။ Inattention အာရံုစူးစိုက္မႈနည္းတာ၊ Hyperactivity တက္ၾကြမႈမ်ားတာ နဲ႔ Impulsivity ေတြျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳက Inattentive ျဖစ္ေပမဲ့ က်န္တာ ၂ ခုမျဖစ္ဘူး။ က်န္တာ၂ ခုမွာျဖစ္ျပီး အာရံုစူးစိုက္တာ မျဖစ္သူလဲရွိတယ္။ ၃ မ်ိဳးတြဲရွိတာက မ်ားတယ္။
• Impulsive ျဖစ္ေနတဲ့ကေလးဟာ သူ႔ကိုယ္သူထိန္းခ်ဳပ္ဘို႔ ခက္ခဲေနမယ္။ ‘ဆင္ဆာ’ လုပ္သလို မသင့္တာကို ေရွာင္ဘို႔ လုပ္တာမွာ အားနည္းေနလို႔ျဖစ္တယ္။ သူမ်ားေတြစကားေျပာေနတာထဲဝင္ရႈပ္မယ္။ သူမ်ားၾကားထဲ ဝင္လာမယ္။ မဆီမဆိုင္ ေမးခြန္းေတြ ေမးမယ္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးေမးခြန္းမ်ိဳးေတြေမးမယ္။ သီးခံစိတ္ရွည္ေပးပါ။

ကြ်န္ေတာ္ ကေလးအထူးကုဆရာဝန္ မဟုတ္ပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ