အမ်ိဳးသမီးတိုင္းသတိျပဳဖြယ္ရာ ရင္သားကင္ဆာလကၡဏာမ်ား။

ရင္သားကင္ဆာဆိုသည္မွာ-

ရင္သားကို (၁) Chest wall(ေခၚ)ရင္အံုနံရံ (၂) Pectoralis muscles(ေခၚ)ရင္ဘတ္ၾကြက္သား (၃) Lobules(ေခၚ)ႏို ့ရည္ထုတ္ ေပးေသာဂလင္းမ်ား (၄) Nipple surface(ေခၚ)ႏို ့သီးေခါင္း (၅) Areola(ေခၚ)ႏို ့သီးပတ္လည္အညိုကြက္ (၆)Lactiferous duct tube(ေခၚ)ႏို ့ရည္ျပြန္ (၇) Fatty tissue(ေခၚ)အဆီတစ္ရႈး (၈) Skin(ေခၚ)အေပၚယံအေရျပား စသည္တို ့ျဖင့္ဖြဲ ့စည္းတည္ ေဆာက္ထားပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္ျပီး အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးရဲ ့ရင္သားထဲမွာ အဆီ နဲ ့ႏို ့ရည္ထုတ္ေပးေသာဂလင္း ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာပါရွိၾကပါတယ္။ ရင္သားဟာလည္း အျခားခႏၵာကိုယ္အစိပ္အပိုင္းေတြလိုဘဲ၊ အဏုစိပ္ၾကည့္မွန္ေျပာင္းနဲ ့သာ ျမင္ႏိုင္တဲ့ ဆဲလ္ေလးေတြ ဘီလီယံအေရအတြက္ေပါင္းမ်ားစြာပါရ
ွိျပီး၊ အဲဒီဆဲလ္ေလး ေတြေသသြားတဲ့အခါ ဆဲလ္အသစ္ေတြက အလိုအ ေလ်ာက္အစားထိုးေပးပါတယ္။ ထိုဘီလီေပါင္းမ်ားစြာေသာဆဲလ္ေတြ အထိန္းအကြပ္မဲ့ မ်ားသထက္ပြားမ်ားလာခဲ့ျခင္းကို “ရင္ သားကင္ဆာ”လို ့ေခၚပါတယ္။ ႏို ့ရည္ျပြန္ထဲမွာ ကင္ဆာျဖစ္ျခင္းကို ေဆးပညာအရ ductal carcinoma လို ့ေခၚျပီး၊ အမ်ိဳး သမီးေတြအျဖစ္အမ်ားဆံုး ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ ႏို ့ရည္ ထုတ္ေပးတဲ့ ဂလင္းေတြကင္ဆာျဖစ္ျခင္းကိုေတာ့ ေဆးပညာအရ lobular carcinoma လို ့ေခၚကာ၊ ဒါကေတာ့ အျဖစ္နည္းတဲ့ ရင္သားကင္ဆာပါ။

ရင္သားကင္ဆာလကၡဏာမ်ား။

(၁) ႏို ့သီးေခါင္း အေရျပားနဲ ့ရင္သားေပၚယံအေရျပားတို ့ အေရခြံကြာက်ျခင္း/အေရခြံပက္က်ားအက္္ျခင္း (၂) ရင္သားအေရာင္ နီရဲလာျခင္း (၃) ႏို ့သီးေခါင္းမွေသြးစက္က်ျခင္း (၄) ရင္သားအရြယ္အစားနဲ ့ ပံုစံ သိသိသာသာေျပာင္းလဲသြားျခင္း (၅) ရင္သား အေရျပားတို ့ တင္းရင္းမေနဘဲ လိေမၼာ္သီးအခြံကဲ့သို ့ ပံုသ႑ာန္မမွန္ ေဖာင္းၾကြ/ခ်ိဳင့္၀င္သြားျခင္း (၆) ႏို ့သီးေခါင္းပံုစံ မမွန္ ေတာ့ဘဲေျပာင္းလဲသြားျခင္း(အထဲသို ့ခ်ိဳင့္၀င္သြားျခင္း) (၇) ႏို ့သီးေခါင္းမွာ အဖုအပိမ့္ကြက္မ်ားထြက္ေပၚျခင္း (၈) ရင္သားထဲ မွာ ျငိမ္ေန(မေရြ ့မရွား)ေသာ အက်ိတ္တည္လာျခင္း (၉) ရာသီလာစဥ္ကာလမဟုတ္ဘဲ၊ ဂ်ိဳငး္ၾကား နဲ ့ရင္သားတို ့ နာက်င္စြာခံ စားေနရျခင္း (၁၀) ဂ်ိဳငး္ၾကားမွာအၾကိတ္တည္လာျခင္း(၁၁) ရင္သားတစ္ရႈးေတြထူထဲကာမာတင္းတင္းျဖစ္၍ ေနထိုင္ရ ခက္ခဲ ျခင္း.. စသည္တို ့ျဖစ္ပါတယ္။

The American Cancer Society(ေခၚ)အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ ့ကင္ဆာအသင္းအဖြဲ ့ မွ အၾကံျပဳထားတာကေတာ့…..

(၁) အမ်ိဳးသမီးမ်ား အသက္ ၂၀ အရြယ္ေရာက္တာနဲ ့ ရင္သားမွာ အဖုအကိ်တ္ ရွိ/မရွိ မိမိကုိယ္ကိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးပါ။ ထူးျခားမႈ တစ္စံုတစ္ရာေတြ ့ပါကဆရာ၀န္နဲ ့ျပပါ။ (၂) အသက္ ၂၀ နဲ ့ ၃၀ ၾကားမွာ ၃-ႏွစ္လွွ်င္တစ္ၾကိမ္က် ရင္သားက်မၼာေရးကို ေဆး ခန္းမွာပံုမွန္စစ္ေဆးပါ။ (၃) အသက္ ၄၀ နဲ ့ အထက္ေရာက္တာနဲ ့ ပံုမွန္တစ္ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ သားျမတ္ကို ဓာတ္မွန္ရိုက္စစ္ေဆး ျခင္းက သက္ရွည္က်မၼာေစတဲ့ အေလ့အက်င့္ေကာင္းေလးပါ။

ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ အေၾကာငး္ရင္းမ်ား….

(၁) ေသြးက်ေဆး ပံုမွန္စြဲေသာက္ေနရေသာ ေသြးဆံုးျပီး အမ်ိဳးသမီးမ်ား။ (၂) ေသြးဆံုးျပီးေနာက္ အသက္ ၅၀ ေက်ာ္အမ်ိဳးသမီး ၈၀% ေက်ာ္မွာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ေလ့ရွိလို ့ဂရုစိုက္ပါ။ (၃) ရင္သားကင္ဆာကလည္း မမ်ိဳးဥအိမ္ကင္ဆာလိုဘဲ မ်ိဳးရိုးလိုက္ တတ္၍ မိခင္၊ အဖြား စသည္တို ့မွာ ရင္သားကင္ဆာရွိရင္ မိမိကုိယ္ကို ၾကိဳတင္ေဆးစစ္မႈခံယူပါ။ (၄) ပံုမွန္ထက္ ထူးျခားစြာ ေမြး ရာပါ ရင္သားအစိုင္အခဲလံုးက်စ္မာတင္းေနသူမ်ား။ (၅) ေဆးလိပ္နဲ ့အသက္ေသစာ မွန္မွန္ေသာက္သံုးေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား။ (၆) ေမြးရာပါအရပ္ရွည္ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက အရပ္ပုသူမ်ားထက္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ႏို္င္ေခ်အလားအလာ ပိုမ်ားၾကပါတယ္။ (၇) အ၀လြန္သူအမ်ိဳးသမီးမ်ားနဲ ့ ေသြးဆံုးျပီးေနာက္အ၀လြန္သူမ်ားမွာ အက္စထရိုဂ်င္ဟိုမုန္းျမင့္မားမႈေၾကာင့္ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ (၈) ရင္သားမွာ ကင္ဆာအက်ိတ္မဟုတ္ဘဲ သာမန္အဆီက်ိတ္ထြက္ေလ့ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက lobular carcinoma(ေခၚ)ဂလင္းေတြကင္ဆာျဖစ္လာေစႏိုင္လို ့မေပါ့ပါနဲ ့။ (၉) ေသြးမဆံုးခင္နဲ ့ေသြးဆံုးျပီးစအခ်ိန္မ်ားမွာ ေသြးဆံုးကိုင္ ေရာဂါ ခံစားေနရေသာအမ်ိဳးသမီးမ်ား။ (၁၀) HRT(ေခၚ)ဟုိမုန္းအစားထိုး ကုသမႈခံယူေနေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား။ (၁၁) ပလပ္ စတစ္အလုပ္ရံု၊ သတၱဳပစၥည္းအလုပ္ရံု၊ စည္သြတ္ဘူးစက္ရံု၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးပစၥည္းအလုပ္ရံု စသည္တို ့တြင္ လုပ္ကိုင္ေနေသာ အမ်ိဳး သမီးမ်ားနဲ ့ ညမအိပ္ရဘဲ ညဘက္ဂ်ဳတီအလုပ္၀င္ေလ့ရွိေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား။ (၁၂) ငယ္စဥ္ကေလးဘ၀မွာ ေရာဂါတစ္ခုခု ေၾကာင့္ ရင္ေခါင္းပိုင္းကို X-rays၊ CT scans မၾကာခဏရိုက္၍ ေရဒီယိုသတၱိၾကြသင့္ခံရေသာသူမ်ား။ (၁၃) ရင္သားကင္ဆာ သံ သယျဖစ္ခံရေသာ္လည္း တိတိက်က်အေျဖမထြက္ဘဲ အက်ိတ္ဖုမ်ား ေပၚလိုက္/ေပ်ာက္လိုက္ျဖစ္ေနသူမ်ား။ (၁၄) လွခ်င္လြန္း၍ သားျမတ္တစ္စံုကို စီလီကြန္ရင္သားအတုထဲ့၍ ခြဲစိပ္ထားသူမ်ား။ (၁၅) အခ်ိဳ ့ဂ်ိဳင္းေခြ်းနံ ့ေပ်ာက္ေဆးမ်ားနဲ ့ဂ်ိဳင္းျဖဴေဆးေတာင့္ မ်ားကလည္း ဓာတ္မတဲ့ဘဲ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္လာေစႏိုင္ပါတယ္။

ရင္သားကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ၾကိဳတင္ကာကြယ္နည္းမ်ား။

(၁) အရက္လံုး၀ မေသာက္တာ အေကာင္းဆံုးပါ။(သို ့မဟုတ္)တေန ့တခြက္ထက္ပိုမေသာက္ပါနဲ ့။ (၂) ရက္သတၱ ၁-ပတ္လွ်င္ ၅-ရက္မွွ် ခပ္မွန္မွန္လမ္းေလွ်ာက္ျခင္း၊ ေယာဂက်င့္ျခင္း၊ စက္ဘီးစီးျခင္း စတဲ့ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးေလ့က်င့္ခဏ္းမ်ိဳး တစ္ေန ့ နာရီ၀က္ ခန္ ့ လုပ္ပါ။ (၃) အဆီမ်ားေသာ ငါးမ်ားနဲ ့ ငါးၾကီးဆီေသာက္သံုးေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ႏို္င္ေခ် အလား အလာ ၁၄% ေလ်ာ့ပါးသြားေစပါတယ္။ (၄) ေသြးဆံုးျပီးေနာက္ ဟိုမုန္းထိန္းညွိေပးေသာေဆး၀ါးမွီ၀ဲျခင္းက ရင္သားကင္ဆာ ေလ်ာ့ပါးသြားေစလို ့ဆရာ၀န္နဲ ့တိုင္ပင္ျပီး ေဆးမွီ၀ဲပါ။ (၅) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မတက္လာေအာင္ထိန္းပါ။ (၆) ကေလးမီးဖြားျပီး ေနာက္ မိခင္ႏို ့ရည္တိုက္ေပးသူမ်ားက၊ ႏို ့လံုး၀မတိုက္ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားထက္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေခ် အလားအလာ နည္းပါးေစႏိုင္ပါတယ္။

ရင္သားကင္ဆာအတြက္ အေကာင္းဆံုးအိမ္တြင္းကုထံုး။

(၁) ၾကက္သြန္ျဖဴ ရဲ ့ alkyl sulfur ဓာတ္ေပါင္းစုက ကင္ဆာလဲလ္မ်ားကို သတ္ေပးတဲ့အစြမ္းပါရွိလို ့ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ အပူေပးစားတာ ထက္ ၾကက္သြန္ျဖဴကို အစိမ္းလိုက္၀ါးစားေပးပါ။ (၂) အစိမ္းရင့္ေရာင္ ပန္းေဂၚဖီစိမ္းထဲပါရွိတဲ့ linamarase ဓာတ္က ကင္ဆာ ဆဲလ္နဲ ့ အဖုအက်ိတ္မ်ားကို ျဖိဳခြင္းေပးႏိုင္စြမ္းရွိလို ့မ်ားမ်ားစားေပးပါ။ ဒါ့ျပင္ ကညြတ္၊ ေဂၚဖီ၊ မုန္ညင္း၊ ဟင္းႏုနယ္ စတဲ့ စိမ္း ေရာင္ျခယ္ ဟင္းရြက္မ်ားစားေပးပါ။ (၃) အေရာင့္ရင့္ရင့္စပ်စ္သီးထဲရွိ ေဆးဘက္၀င္ doxorubicin အစြမ္းက အက္စထရိုဂ်င္ ဟိုမုန္း ထြက္ရွိမႈကိုေလ်ာ့ခ်ေပးရံုသာမက၊အဖုအက်ိတ္မ်ားတိုးပြားမႈကို ဟန္ ့့တာေပးႏိုင္စြမ္းရွိလို ့ စပ်စ္သီးကို ရင္သားကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးအျဖစ္ ၾကိဳတင္စားသံုးသင့္ပါတယ္။ ထို ့ျပင္ ရင္သားကင္ဆာေ၀ဒနာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ အေရာင့္ရင့္ရင့္စပ်စ္သီးကို ဓာတ္စာအျဖစ္ မၾကာခဏစားေပးပါ။ (၄) wheatgrass(ေခၚ)ဂ်ံဳျမက္ေတြက ရင္သားကင္ဆာဆဲလ္မ်ားကိုေသေစသည့္ျပင္၊ အဆိပ္အေတာက္ ကိုေျပေစကာ ကို္ယ္ခံစြမ္းအားမ်ားတိုးပြားလာေစလို ့ အားျဖည့္ဓာတ္စာအျဖစ္ မျဖစ္မေနစားေပးသင့္ပါတယ္။ (wheatgrass အစိမ္းေရာင္ အသင့္ေသာက္ေဖ်ာ္ရည္ဗူးမ်ားကို City Mart ဆိုင္မ်ားမွာ ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ပါတယ္) (၅) green tea (ေခၚ)လၻက္စိမ္းရည္ကလည္း ရင္သားကင္ဆာကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသေပးႏိုင္ပါတယ္။ (၆) ေနၾကာေစ့၊ သီဟိုေစ့၊ စေတာ္ ဘယ္ရီသီးရဲ ့အေစ့ေလးမ်ား၊ ဂံုေလ်ွာ္ေစ့၊ ေျမပဲ စသည့္အေစ့အဆံမ်ားထဲတြင္ပါရွိတဲ့ lingams ဓာတ္က အဖုအက်ိတ္မ်ား ၾကီးထြားလာမႈကို ၾကန္ ့ၾကာေႏွးေကြး ေစလို ့၄င္းတို ့ကို သြားရည္စာအျဖစ္ စားေပးပါ။ (၇) ပဲပိစပ္ထဲရွိ phytoestrogens နဲ ့ isoflavenes ဓာတ္မ်ားက ရင္သားကင္ဆာအတြက္ အေကာင္းဆံုးသမားေတာ္လို ့ဆိုပါတယ္။ အကယ္၍ ရင္သားကင္ဆာ ပထမအဆင့္မွာ ပဲပိစပ္အလံုအေလာက္စားေပးျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာကိုေပ်ာက္ေစႏိုင္တယ္လို ့ဆိုပါတယ္။ (၈) ဗီတာမင္ဒီ နဲ ့ ကယ္ လ္စီယမ္ပါတဲ့ ပဋိဇီ၀ေဆးမ်ားေသာက္ပါ။ (၉) စႏြင္းမႈန္ ့(နႏြင္းမႈန္ ့)ထဲရွိ Curcumin ဓာတ္က ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားကို တားျမစ္ေပး တဲ့အျပင္၊ ကင္ဆာေရာဂါအတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ ကုသမႈေၾကာင့္ DNA ပ်က္စီးမႈကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ေပးတာေၾကာင့္ နံက္တိုင္း စႏြင္းမႈန္ ့ဟင္းစားဇြန္း ၁-ဇြန္းစာကို ေသာက္ေရသန္ ့ျဖင့္ေသာက္ပါ။ (၁၀) ခရမ္းခ်ဥ္သီးထဲရွိ lycopene(ေခၚ)ဓာတ္ တိုးဆန္ ့က်င္ပစၥညး္က ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား ၾကီးထြားမႈကို ကာကြယ္ေပးလို ့ခရမ္းခ်ဥ္သီးကို ဟင္းလ်ာအျဖစ္အပူေပးခ်က္စား ျခင္း(သို ့မဟုတ္)အလံုးလိုက္၀ါးစားေပးပါ။ (၁၁) သလဲသီးထဲရွိ သဘာ၀ ellagic အက္ဆစ္က ရင္သားကင္ဆာဆဲလ္မ်ားကို ေဘးဥပါသ္ကင္းေ၀းစြာ ဖ်က္ဆီးေပးႏိုင္လို ့ ျဖည့္စြက္စာအျဖစ္ မၾကာခဏ စားေပးပါ။ (၁၂) သစ္ၾကားသီးထဲရွိ omega-3 fatty အက္ဆစ္နဲ ့ အာဟာရပစၥည္းမ်ားက ရင္သားကင္ဆာအဖုအက်ိတ္တို ့ၾကီးထြားလာမႈကို ေႏွာင့္ေႏွးေစလို ့ အနည္းဆံုး တစ္ေန ့ ၂-လံုးစားေပးသင့္ပါတယ္။

(ေပါက္ေပါက္….မွ်ေ၀သည္)

(ကိုးကား။ The American Cancer Society(Breast Cancer)