ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ထာ၀ရေျပာင္းလဲသြားမည့္ အရာမ်ား

ႏွစ္ (၂၀) အတြင္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည့္ The Great Barrier သႏၱာေက်ာက္တန္း

ၾသစေၾတးလ်တိုက္ Queen land ျပည္နယ္ ေတာင္ဘက္သမုဒၵရာမွာ ကြၽန္းေပါင္း ၉၀၀ ေက်ာ္၊ သႏၲာေက်ာက္တန္းေပါင္း ၂၉၀ ေက်ာ္နဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ The Great Barrier ေက်ာက္တန္းဟာ စတုရန္းကီလိုမီတာ ၃၄၀၀၀၀ ေက်ာ္က်ယ္၀န္းၿပီး ငါးမ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၁၅၀၀၊ ငွက္မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၂၁၅ နဲ႔ ပင္လယ္လိပ္မ်ိဳးစိတ္ေပါင္း ကိုးမ်ဳိးတို႔ က်င္လည္က်က္စားေနထိုင္ရာ ေဒသ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္မွာ UNESCO က ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ တည္ေနရာ (World Heritage Site) လို႔ အသိအမွတ္ျပဳခံရတဲ့ ဒီသႏၲာေက်ာက္တန္းဟာ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ သမုဒၵရာေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာမႈ၊ ပင္လယ္ေရ အပူခ်ိန္ ျမင့္တက္လာမႈ၊ ေက်ာက္မီးေသြးသယ္ သေဘၤာေတြ၊ ေရနံတင္သေဘၤာေတြ၊ ကုန္တင္သေဘၤာေတြ သြားလာမႈေၾကာင့္ ပင္လယ္ေရ ညစ္ညမ္းလာမႈ၊ ငါးသတၱ၀ါေတြ အလြန္အကြၽံ ဖမ္းဆီးလာမႈေတြေၾကာင့္ တျဖည္းျဖည္း ပ်က္စီးလို႔ ေနပါၿပီ။ ၾသစေၾတးလ် အဏၰ၀ါသုေတသနမွဴးခ်ဳပ္ျဖစ္တဲ့ Charlic Veron က တျခားနည္းလမ္းေတြနဲ႔ ဘယ္လိုမွ ကယ္တင္လို႔ မရေတာ့ပါဘူး။ The Great Barrier Reef သႏၲာေက်ာက္တန္းဟာ အလြန္ဆုံး ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ အတြင္း ပ်က္စီးသြားေတာ့မွာပါ။ ၂၀၃၀ နဲ႔ ၂၀၆၀ အတြင္း ျဖစ္ေပၚလာမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းထားတဲ့ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ တိုးျမင့္လာမႈဟာ ဒီသႏၲာေက်ာက္တန္းေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတဲ့အထိ ၾကမၼာဆိုးကို ျဖစ္ေပၚေစမွာပါ။ ဒါဟာ ကမၻာရဲ႕ ပထမဆုံး ေဂဟစနစ္ ၿပိဳကြဲျခင္းပါပဲ။ အတိတ္ကာလက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ သႏၲာေက်ာက္တန္းမ်ား ဆုတ္ယုတ္ပ်က္စီးမႈ သုေတသန ေလ့လာေတြ႕ရိွခ်က္ အေထာက္အထားေတြအရ ဒီအျဖစ္ဆိုးႀကီး ၾကံဳေတြ႕လာမွာ ဧကန္ပါပဲလို႔ The Times သတင္းစာကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

သဲကႏၱာရအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားမည့္ အေမဇုန္ မိုးသစ္ေတာ

ဇီ၀မ်ိဳးကြဲ သန္းေပါင္းမ်ားစြာနဲ႔ ေဖြးေဖြးလႈပ္ေနတဲ့ အေမဇုန္ မုတ္သုံမိုးသစ္ေတာဟာ ကမၻာ့ေရၾကည္ရဲ႕ ငါးပုံတစ္ပုံ စုေ၀းရာေဒသ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈနဲ႔ သစ္အလြန္အကြၽံ ခုတ္ထြင္ျခင္းဟာ အေမဇုန္သစ္ေတာႀကီးရဲ႕ ရာခိုင္ႏႈန္း ၃၀ က ရာခိုင္ႏႈန္း ၆၀ အထိ အပူပိုင္း ျမက္ခင္းလြင္ျပင္ကို ေျပာင္းလဲေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီႏႈန္းအတိုင္း သြားမည္ဆိုရင္ လာမည့္ ၂၀၅၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ အေမဇုံ မိုးသစ္ေတာႀကီးဟာ လုံး၀ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီး သဲကႏၲာရအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္ပါတယ္။

စိမ္းလန္းလာမည့္ ဆာဟာရ သဲကႏၱာရ

မိုးရြာသြန္းရက္ တိုးလာတာရယ္၊ ရြာသြန္းတဲ့မိုးေရ မ်ားလာတာရယ္ေၾကာင့္ ဆာဟာရသဲကႏၲာရႀကီး ပတ္၀န္းက်င္ဟာ စိမ္းစိုလာတယ္လို႔ သိပၸံပညာရွင္မ်ားက သတိျပဳလာမိပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္ ဆက္လက္တည္တံ့ေနမယ္ဆိုရင္ မိုးေခါင္လို႔ ပပ္ၾကားအက္ခဲ့တဲ့ ေဒသေတြဟာ ျပန္လည္သက္၀င္ လႈပ္ရွားရွင္သန္လာၿပီး လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရးေတြကို အသစ္တစ္ဖန္ ျပန္ျဖစ္ေပၚေစမွာျဖစ္လို႔ သဲကႏၲာရ အက်ယ္အ၀န္းဟာ တျဖည္းျဖည္း က်ဥ္းေျမာင္းလာၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁၂၀၀၀ ကာလက စိမ္းလန္းစိုျပည္ခဲ့တဲ့ ဆာဟာရဘ၀ကို ျပန္လည္ေရာက္ရိွမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

Katrina ထက္ ဖြတ္ဖြတ္ညက္ညက္ ေၾကေစမည့္ ဟာရီကိန္းမ်ား

သတ္မွတ္ခ်က္အဆင့္(၄)ရိွတဲ့ Katrina ဟာရီကိန္းဟာ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရတယ္ ဆိုတာကို ယတိျပတ္ မဆုံးျဖတ္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ Louisiana ၿမိဳ႕ကို ဖ်က္ဆီးခဲ့တဲ့ Katrina ထက္ျပင္းတဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္ အဆင့္ငါးရိွတဲ့ ဟာရီကိန္းမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့အေၾကာင္း ေရွ႕ေျပးနမူနာပုံစံေတြအရ သိရိွလာရလို႔ ပူေႏြးတဲ့ ပင္လယ္ေရေတြေၾကာင့္ အင္အားျပင္းထန္တဲ့ ဟာရီကိန္းမ်ားဟာ ပင္လယ္ေရလႊမ္းမိုးမႈနဲ႔အတူ မုခ်ျဖစ္ေပၚလာမည္လို႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္။ (ႏွစ္ေပ ျမင့္တက္လာမည့္ ပင္လယ္ေရဟာ Massachusetts ျပည္နယ္ထက္ က်ယ္၀န္းတဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ကမ္း႐ိုးတန္းေတြကို ေရေအာက္ကို ေရာက္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။)

၂၁၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရေအာက္မွာ ေပ်ာက္ကြယ္မည့္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕

သႏၲာေက်ာက္တန္းေတြနဲ႔ သမုဒၵရာတြင္းက ေျမနိမ့္ကြၽန္းေတြသာ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္းခံရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီး လူေနထူထပ္တဲ့ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသေတြပါ ေရေအာက္နစ္ျမဳပ္မည့္

ကမၻာတစ္၀န္းက ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားက လူသားမ်ားဟာ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ရွားပါးလာတဲ့ စားနပ္ရိကၡာ၊ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြေၾကာင့္ ႏိုင္ငံကိုစြန္႕ခြာၿပီး တိုင္းတစ္ပါးကို တရားမ၀င္ ခိုး၀င္ေနၾကပါတယ္။ မ်ားျပားလာတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြ၊ တိုးပြားလာတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြကို လက္ခံဖို႔ အခက္အခဲျဖစ္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြၾကားမွာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ပိုမိုဆိုးဆိုးရြားရြား . . . . .

အႏၲရာယ္ၾကံဳေတြ႕လာႏိုင္ပါတယ္။ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ျမင့္တက္လာမည့္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ကို ကမၻာ့ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၊ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕နဲ႔ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ေတြဟာ (၂၁) ရာစုႏွစ္အကုန္မွာ ေရာက္ရိွသြားမွာလို႔ သိပၸံပညာရွင္မ်ားက ေဟာကိန္းထုတ္ထားပါတယ္။

ၾကံဳလီွသြားမည့္ တိရစၦာန္မ်ား

ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာလို႔ ကိုယ္ခႏၶာႀကီးမားတဲ့ တိရစၦာန္မ်ားထက္ ကိုယ္ခႏၶာငယ္တဲ့ တိရစၦာန္မ်ားက ပိုၿပီးခံႏိုင္ရည္ ရိွပါတယ္။ ငါးမ်ား၊ ေရမႊားမ်ား၊ ဗက္တီးရီးယားမ်ားနဲ႔ တိရစၦာန္မ်ားကို သုေတသနျပဳခဲ့ၾကတဲ့ ဥေရာပက သိပၸံပညာရွင္မ်ား ေတြ႕ရိွခ်က္အရ စေကာ့တလန္ကြၽန္းေတြမွာ က်က္စားေနထိုင္ၾကတဲ့ သိုးမ်ားဟာ တိုေတာင္းလာတဲ့ ေဆာင္းရာသီ၊ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ေနထိုင္စားေသာက္မႈေတြေၾကာင့္ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ က ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ရာခိုင္ႏႈန္း ၅၀ နီးပါး ၾကံဳလီွသြားၾကတယ္လို႔ ေတြ႕ရိွၾကပါတယ္။

ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည့္ အင္ဒိုနီးရွား ကြၽန္းစုမ်ား

သတၱဳအလြန္အကြၽံ တူးေဖာ္မႈေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားတဲ့ ေဂဟစနစ္ေတြနဲ႔အတူ အင္ဒိုနီးရွား ကြၽန္းစုေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္ဟာ ၂၀၃၀ မွာ သမုဒၵရာေအာက္ကို နစ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္သြားလိမ့္မယ္။ အင္ဒိုနီးရွား ကြၽန္းစုေပါင္း ၁၇၅၀၀ ေက်ာ္ထဲက လက္ရိွ ၂၄ ကြၽန္းဟာ ေပ်ာက္ကြယ္လို႔ ေနပါၿပီ။

အၾကမ္းဖက္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈ

ဆင္းရဲတြင္းမွ ႐ုန္းထြက္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနတဲ့ ကမၻာတစ္၀န္းက ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားက လူသားမ်ားဟာ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ရွားပါးလာတဲ့ စားနပ္ရိကၡာ၊ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြေၾကာင့္ ႏိုင္ငံကိုစြန္႕ခြာၿပီး တိုင္းတစ္ပါးကို တရားမ၀င္ ခိုး၀င္ေနၾကပါတယ္။ မ်ားျပားလာတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြ၊ တိုးပြားလာတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြကို လက္ခံဖို႔ အခက္အခဲျဖစ္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြၾကားမွာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ပိုမိုဆိုးဆိုးရြားရြား ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

လုံး၀အရည္ေပ်ာ္သြားမည့္ Alps ေတာင္တန္း

ေရခဲျမစ္ေတြဟာ ပူေႏြးတဲ့ ရာသီ၊ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ရာသီ၊ ပူျပင္းတဲ့ ေႏြရာသီေတြမွာ အရည္ေပ်ာ္ဆင္းသြားၾကပါတယ္။ ၂၀၀၈-၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ႏွင္းေလွ်ာစီးတဲ့ ရာသီကစၿပီး ႏွင္းက်တာေတြ ေလ်ာ့နည္းစ ျပဳလာပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြမွာ ျမင့္မားတဲ့ ေတာင္ေပၚေတာင္ထိပ္ေတြမွာ ႏွင္းအက် နည္းလာပါတယ္။ လာမည့္ ၂၀၃၀-၂၀၅၀ အတြင္း ေရခဲျမစ္ေတြ လုံး၀ေပ်ာက္ကြယ္သြားမွာမို႔ ယခင္ Apls ေတာင္တန္းက ေရခဲေတာင္ေတြကို နယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတဲ့ အီတလီႏိုင္ငံနဲ႔ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံတို႔ဟာ နယ္ျခားနယ္နိမိတ္ ျပန္လည္သတ္မွတ္ ၾကရပါလိမ့္မယ္။

လုံး၀ ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည့္ ေမာ္လဒိုက္ကြၽန္း

ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ အနည္းငယ္သာ ပိုျမင့္တဲ့ ေမာ္လဒိုက္ကြၽန္းဟာ ကမ္း႐ိုးတန္းေတြ ၿပိဳက်ေနတာေၾကာင့္ ကြၽန္းအက်ယ္အ၀န္းဟာ တစ္စတစ္စနဲ႔ က်ဥ္းေျမာင္းလာပါတယ္။ ႏူးညံ့တဲ့ သဲေသာင္အျဖဴေတြ၊ ပူေႏြးတဲ့ ပင္လယ္ေရေတြေၾကာင့္ ကမၻာအရပ္ရပ္က အပန္းေျဖသူေတြ လာေရာက္လည္ပတ္ေလ့ရိွတဲ့ ဒီကြၽန္းသာယာဟာ ျမင့္တက္လာတဲ့ ပင္လယ္ေရေၾကာင့္ လာမည့္ႏွစ္ ၁၀၀ အတြင္း သမုဒၵရာထဲ လုံး၀နစ္ျမဳပ္သြားလိမ့္မယ္လို႔ သိပၸံပညာရွင္မ်ားက ေဟာကိန္းထုတ္ထားပါတယ္။

ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈကို ေစာင့္ၾကည့္သုေတသီေတြ ေဟာကိန္းထုတ္ထားတဲ့ အခ်က္ ၁၀ ခ်က္ထဲက ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ ေလ့လာေတြ႕ရိွရပါတယ္။ အဲဒီႏွစ္ခ်က္က သဲကႏၲာရအျဖစ္ ေျပာင္းလဲမည့္ ျဖစ္ရပ္နဲ႔ ပင္လယ္ေရျပင္ေအာက္ ေရာက္သြားမည့္ ကမ္း႐ိုးတန္းၿမိဳ႕ေတာ္ေတြပါပဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း မိုးနည္းရပ္၀န္းျဖစ္တဲ့ မေကြးတိုင္း၊ မႏၲေလးတိုင္းေအာက္ပိုင္းနဲ႔ စစ္ကိုင္းတိုင္းေအာက္ပိုင္း ေဒသမ်ားဟာ မုတ္သုံမိုး အ၀င္ေနာက္က်၊ အထြက္ေစာၿပီး ရြာသြန္းမိုးေရခ်ိန္၊ မိုးရြာရက္ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ေလ်ာ့နည္းလာပါတယ္။ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈ၊ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာမႈေၾကာင့္ ဆိုေပမယ့္ မိုးေရထိန္းသိမ္းထားမည့္ သစ္ေတာသစ္ပင္ေတြ အလြန္အကြၽံ ခုတ္ထြင္မႈ၊ စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ သတၱဳတူးေဖာ္မႈ၊ စိုက္ပ်ိဳးလယ္ေျမေတြ တိုးခ်ဲ႕ေဖာ္ထုတ္မႈ၊ ၿမိဳ႕ရြာေတြ တိုးခ်ဲ႕လာမႈနဲ႔လည္း သက္ဆိုင္ေနပါတယ္။ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာမႈနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္မည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ အခ်ိန္မီ မေဖာ္ေဆာင္ရင္ ဒီတိုင္းေဒသႀကီး (၃)ခုဟာလည္း ကႏၲာရအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလားတူ The Intergoverment Panel on Climate Change က ေရခဲျမစ္ေတြက ေပ်ာ္၀င္လာတဲ့ေရေတြ သမုဒၵရာထဲ ပိုၿပီး စီး၀င္လာတာေတြေၾကာင့္ေရာ ေရဟာ ပူေႏြးလာရင္ ထုထည္ပြလာတာေၾကာင့္ေရာ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ထက္ ရွစ္လက္မ ျမင့္တက္လာေၾကာင္း၊ ဒီႏႈန္းအတိုင္းသြားရင္ ခရစ္ႏွစ္ ၂၁၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ေနာက္ထပ္ႏွစ္ေပ ဆက္လက္ျမင့္တက္လာမည့္အေၾကာင္း ႀကိဳတင္ေဟာကိန္း ထုတ္ထားပါတယ္။ ဒီတက္လာမည့္ ပင္လယ္ေရေအာက္ေရာက္ရိွသြားမည့္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၊ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕၊ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ေတြနဲ႔အတူ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ဟာလည္း ပါ၀င္ နစ္ျမဳပ္သြားႏိုင္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါတယ္။
Writer:
ကိုမိုး (သတၱဳတြင္း)

Eleven media